Μεταλλάξεις των γονιδίων BRCA1 και BRCA2 (κληρονομικός καρκίνος του μαστού)
Τι είναι ο καρκίνος του μαστού;
Ο καρκίνος του μαστού είναι ένας κακοήθης όγκος που ξεκινάει από τα κύτταρα του μαστού. Ένας κακοήθης όγκος δημιουργείται όταν μια ομάδα κυττάρων (καρκινικά) αρχίζουν να αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα.
Επίσης τα καρκινικά κύτταρα μπορούν να διεισδύσουν σε γειτονικούς ιστούς ή να εξαπλωθούν (να δώσουν μεταστάσεις) σε μακρινές περιοχές του σώματος, κάτι που τα φυσιολογικά κύτταρα δεν μπορούν να κάνουν. Η ασθένεια εμφανίζεται κυρίως σε γυναίκες, αλλά σπανιότερα μπορεί να αναπτυχθεί και σε άνδρες.
Τι είναι τα γονίδια BRCA1 και BRCA2 και οι μεταλλάξεις τους;
Τα γονίδια BRCA είναι ογκοκατασταλτικά γονίδια , που εξασφαλίζουν τη σταθερότητα του γενετικού υλικού του κυττάρου (DNA) προλαμβάνοντας την ανεξέλεγκτη κυτταρική ανάπτυξη (κύριο χαρακτηριστικό στην ανάπτυξη του καρκίνου). Μεταλλάξεις που επηρεάζουν τη λειτουργικότητα των BRCA, αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού, των ωοθηκών και ορισμένες άλλες μορφές καρκίνου.
Οι μεταλλάξεις που εμφανίζονται στα γονίδια BRCA1-2 κληρονομούνται με επικρατή αυτοσωμικό τρόπο και με υψηλή διεισδυτικότητα.
Οι φορείς των μεταλλάξεων των γονιδίων BRCA1 και BRCA2 έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου μαστού, των ωοθηκών, καθώς και άλλων μορφών καρκίνου. Οι μεταλλάξεις στα BRCA1 και BRCA2 είναι σπάνιες σε αντίθεση με τον καρκίνο του μαστού που είναι σχετικά συχνός.
Ποια είναι η συχνότητα των μεταλλάξεων των γονιδίων BRCA1 και BRCA2;
Υπολογίζεται ότι περίπου 5% έως 10% του πληθυσμού είναι φορείς μιας μετάλλαξης BRCA. Υπολογίζεται ότι περίπου 10% των περιπτώσεων καρκίνου του μαστού και των ωοθηκών είναι κληρονομικές και από αυτές το το 80%, οφείλεται σε μεταλλάξεις των BRCA1 και BRCA2.
Σε ποιες γυναίκες συνίσταται έλεγχος για μεταλλάξεις των γονιδίων BRCA1 και BRCA2;
Πολλές γυναίκες έχουν συγγενείς με καρκίνο του μαστού, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό δεν είναι το αποτέλεσμα μεταλλάξεων των γονιδίων BRCA. Ο γενετικός έλεγχος για αυτές τις μεταλλάξεις έχει οικονομικό κόστος και μερικές φορές τα αποτελέσματα δεν δίνουν σαφείς απαντήσεις. Επίσης συνδέονται με σοβαρές ψυχολογικές συνέπειες που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν. Για αυτό το λόγο, μόνο οι γυναίκες με ισχυρό οικογενειακό ιστορικό πρέπει να αξιολογούνται για γενετικό έλεγχο των μεταλλάξεων BRCA.
Οι γυναίκες θα πρέπει να παραπέμπονται για γενετική συμβουλευτική και στη συνέχεια για γονιδιακό έλεγχο, εάν τηρούν οποιαδήποτε από τις ακόλουθες προϋποθέσεις:
• Δύο συγγενείς α' βαθμού (μητέρα, κόρη ή αδελφή) που έχουν διαγνωστεί με καρκίνο του μαστού, από τις οποίες η μία ήταν σε ηλικία 50 ετών ή και νεότερη.
• Τρεις ή περισσότεροι συγγενείς α' ή β' βαθμού (γιαγιά ή θεία) συγγενείς που έχουν διαγνωστεί με καρκίνο του μαστού, ανεξάρτητα από την ηλικία τους κατά τη διάγνωση.
• Συγγενής α' ή β' βαθμού που έχει διαγνωστεί με καρκίνο του μαστού και καρκίνο ωοθηκών.
• Ένας συγγενής α' βαθμού που έχει διαγνωστεί με καρκίνο και στους δύο μαστούς (αμφοτερόπλευρος καρκίνος του μαστού).
• Δύο ή περισσότεροι συγγενείς α' και β' βαθμού οι οποίοι έχουν διαγνωστεί με καρκίνο ωοθηκών, ανεξάρτητα από την ηλικία τους κατά τη διάγνωση.
• Καρκίνος του μαστού σε άντρα συγγενή.
Σε μια οικογένεια που τηρεί κάποιο από τα παραπάνω κριτήρια, θα πρέπει πρώτα να ελέγχεται το μέλος της οικογένειας που πάσχει από καρκίνο του μαστού ή των ωοθηκών. Εάν διαπιστωθεί κάποια μετάλλαξη BRCA1 ή BRCA2, μπορούν να ελεγχθούν και τα άλλα μέλη της οικογένειας προκειμένου να διαπιστωθεί εάν έχουν κληρονομήσει τη μετάλλαξη.
Ποια είναι η συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού ή των ωοθηκών σε γυναίκες με μεταλλάξεις των γονιδίων BRCA1 και BRCA2;
Περίπου 12% των γυναικών, θα εμφανίσουν καρκίνο του μαστού κάποια στιγμή κατά τη τη διάρκεια της ζωής τους. Σε γυναίκες που έχουν κληρονομήσει μια μετάλλαξη των γονιδίων BRCA1 ή BRCA2 η συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού κυμαίνεται από 40% έως 87% και περισσότερες από το 50% αυτών θα εμφανίσουν καρκίνο του μαστού πριν από την ηλικία των 50 ετών. Δηλαδή γυναίκες που έχουν κληρονομήσει μια μετάλλαξη των γονιδίων BRCA1 ή BRCA2 έχουν περίπου 3 έως 7 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του μαστού σε σύγκριση με γυναίκες που δεν παρουσιάζουν τέτοια μετάλλαξη.
Όσον αφορά τον καρκίνο των ωοθηκών, η συχνότητα εμφάνισης στο γενικό πληθυσμό είναι περίπου το 1,4%. Ενώ σε γυναίκες οι οποίες παρουσιάζουν τις μεταλλάξεις των γονιδίων BRCA1 ή BRCA2, η συχνότητα εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών κυμαίνεται από 16 έως 60%. Περίπου 15% των γυναικών που εμφάνισαν καρκίνο των ωοθηκών, είναι φορείς κάποιας μετάλλαξης των γονιδίων BRCA.
Πως πραγματοποιείται η εξέταση;
Χρησιμοποιούνται διάφορες τεχνικές για την ανίχνευση των μεταλλάξεων των γονιδίων BRCA1 και BRCA2 και πραγματοποιούνται με μια απλή λήψη αίματος.
Τι σημαίνει ένα θετικό αποτέλεσμα;
Ένα θετικό αποτέλεσμα σημαίνει ότι ένα άτομο έχει κληρονομήσει μια μετάλλαξη και επομένως έχει αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξει μελλοντικά ορισμένες μορφές καρκίνου. Βέβαια το θετικό αποτέλεσμα σημαίνει ότι έχει αυξημένη πιθανότητα να εμφανίσει καρκίνο, αλλά δε μπορεί να προβλέψει αν θα εμφανίσει σίγουρα καρκίνο ή πότε θα τον εμφανίσει.
Τι σημαίνει ένα αρνητικό αποτέλεσμα;
Η ερμηνεία ενός αρνητικού αποτελέσματος εξαρτάται από το αν είναι γνωστό ή όχι αν κάποιος από την οικογένεια του εξεταζόμενου είναι γνωστό αν φέρει μεταλλάξεις των BRCA1 και BRCA2.
Αν υπάρχει γνωστή μετάλλαξη των BRCA1 και BRCA2 στην οικογένεια και το αποτέλεσμα είναι αρνητικό για την εξεταζόμενη, τότε είναι απίθανο να υπάρχει κληρονομική προδιάθεση για την εξεταζόμενη. Βέβαια αυτό δε σημαίνει ότι αποκλείεται η εξεταζόμενη να αναπτύξει καρκίνο, αλλά ότι ο κίνδυνος που διατρέχει είναι ίδιος με το γενικό πληθυσμό.
Αν δεν είναι γνωστό αν υπάρχει μετάλλαξη των BRCA1 και BRCA2 στην οικογένεια, ένα αρνητικό αποτέλεσμα δεν είναι κατατοπιστικό και δε μπορεί να αποκλείσει την ύπαρξη κληρονομικής προδιάθεσης στην εξεταζόμενη, η οποία να μη συνδέεται με μεταλλάξεις των BRCA1 και BRCA2, αλλά με μεταλλάξεις άλλων γονιδίων όπως το PALB2 ή και γονιδίων που δεν έχουν ακόμη ταυτοποιηθεί.
Ποια είναι η αντιμετώπιση των γυναικών με μεταλλάξεις των BRCA1 και BRCA2;
• Ένταξη σε πρόγραμμα τακτικού προσυμπτωματικού ελέγχου, ο οποίος δίνει τη δυνατότητα πρώιμης ανίχνευσης της νόσου. Ο προσυμπτωματικός έλεγχος δεν επηρεάζει τη συχνότητα εμφάνισης της νόσου, αλλά δίνει τη δυνατότητα διάγνωσης του καρκίνου σε αρχικά στάδια, που είναι αντιμετωπίσιμα. Ο προσυμπτωματικός έλεγχος για τον καρκίνο του μαστού περιλαμβάνει την ψηφιακή μαστογραφία, το υπερηχογράφημα μαστών, την κλινική εξέταση, την αυτοεξέταση και τη μαγνητική μαστογραφία. Ο προσυμπτωματικός έλεγχος για τον καρκίνο των ωοθηκών περιλαμβάνει την κλινική εξέταση, το ενδοκολπικό υπερηχογράφημα και την αιματολογική εξέταση για τον καρκινικό δείκτη Ca 125. Δεν είναι βέβαιο αν στις περιπτώσεις κληρονομικού καρκίνου, μπορεί ο προσυμπτωματικός έλεγχος από μόνος του να συμβάλει ουσιαστικά στη μείωση της πιθανότητας εξέλιξης σε προχωρημένη νόσο.
• Προφυλακτικές χειρουργικές επεμβάσεις. Η προφυλακτική μαστεκτομή και σαλπιγγοωοθηκεκτομή μειώνουν σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. Παρά τη φαινομενικά πλήρη αφαίρεση των επικίνδυνων ιστών παραμένει ένας μικρός κίνδυνος (5-10%) εμφάνισης καρκίνου. Αυτό συμβαίνει επειδή δεν είναι εφικτό να γίνει πλήρης αφαίρεση των επικίνδυνων για την ανάπτυξη καρκίνου ιστών. Έτσι μερικές γυναίκες είναι δυνατό να αναπτύξουν καρκίνο του μαστού, καρκίνο των ωοθηκών ή πρωτοπαθή περιτοναϊκή καρκινωμάτωση (μορφή καρκίνου που μοιάζει με τον καρκίνο των ωοθηκών), παρά το γεγονός ότι έχει υποβληθεί σε προφυλακτική μαστεκτομή και σαλπιγγοωοθηκεκτομή.
• Χημειοπροφύλαξη. Συνίσταται στη χορήγηση ορισμένων φαρμάκων (όπως η ταμοξιφαίνη και η ραλοξιφένη) που φαίνεται να μειώνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού σε γυναίκες που έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ή τον κίνδυνο υποτροπής σε γυναίκες που έχουν διαγνωστεί ήδη με καρκίνο του μαστού.
• Αλλαγή του τρόπου ζωής. Περιλαμβάνει γενικά μέτρα όπως η σωστή διατροφή, η τακτική άσκηση και η αποφυγή όλων των γνωστών παραγόντων κινδύνου.
Υπάρχουν άλλα γνωστά γονίδια των οποίων οι μεταλλάξεις σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού;
Μέχρι τώρα, πέρα από τα BRCA1 και BRCA2, έχει ταυτοποιηθεί άλλο ένα γονίδιο, οι μεταλλάξεις του οποίου σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού. Πρόκειται για το ογκοκατασταλτικό γονίδιο PALB2. Υπολογίζεται ότι το 14% των γυναικών με μεταλλαγμένο γονίδιο PALB2 θα αναπτύξουν καρκίνο του μαστού μέχρι την ηλικία των 50 ετών, ενώ ο κίνδυνος αυτός ανεβαίνει στο 35% μέχρι την ηλικία των 70 ετών.
Σχετικά θέματα:
